Eski Türk Yazını kitabının ÖNSÖZ’ü
Tam adıyla Sözlü Yazın Dönemi’nden Tanzimat Dönemi’ne Eski Türk Yazını (Donkişot yayınevi, İstanbul, 2004) kitabı, Sözlü Yazın Dönemi’nden Tanzimat Dönemi’nin başlangıcı sayılan 1860’a değin Türk yazınını konu olarak almaktadır. 1860 sonrası da, Tanzimat’tan Günümüze Metin İncelemeleriyle Yeni Türk Yazını adlı kitabımızda ele alınacaktır.
Kitapta öğreticilik düşüncesinden yola çıkılmıştır. Yazın tarihi bölümünde, bu nedenle, genel olarak dönem özelliklerine, konu, dil, anlatım ve uygulayım yeniliklerine değinilmiş, bu konuda çok öznel öneriler getirilmekten kaçınılmıştır. Okura, bildiklerini derli toplu olarak yeniden anımsaması, bilmediklerini bildiklerine eklemesi amacı güdülmüştür. Bu niteliğiyle kitabın, lise öğrencileriyle üniversitelerin Türk Dili ve Edebiyatı bölümleri öğrencilerine ve Türk yazınını öğrenmek isteyen meraklılara yararlı olacağı kanısındayım.
Bu kitabın benzerlerinden en önemli farkı, 45 metnin incelemesinin yapılmış olmasıdır. Metin incelemelerine ağırlık verilmesinin nedeni, salt kuramsal bilgiyle yetinilmeyip metinlerden yola çıkmanın bilgilerin özümlenmesi açısından daha yararlı olacağı düşüncesidir; metinler, dönemlerinin tipik özelliklerini yansıtması ve yazınsal değer taşıması ölçütüne göre seçilmiştir.
Metinler incelenirken şu çizelge izlenmiştir:
“Sözcükler” ara başlığı altında, metinde geçen bilinmeyen sözcüklerin, söz kümelerinin, terim ve deyimlerin anlamları verilmiş ya da metin günümüz diline çevrilerek anlaşılması sağlanmış;
“Açıklanması” ara başlığı altında, metnin içerik özellikleri incelenmiş; bu yapılırken dönemdeki ve sanatçının öteki yapıtları arasındaki yeri saptanmaya çalışılmış;
“Biçim incelemesi” ara başlığı altında, metnin biçimsel özellikleri incelenmiş;
“Söz sanatları” ara başlığı altında, metinde geçen söz sanatları konusunda bilgi verilmiş;
“Dil ve anlatımı” ara başlığı altında, dil ve anlatımı, güzelduyusal [estetik]özellikleri irdelenmiş;
“Dilbilgisi özellikleri” ara başlığı altında, gerekiyorsa dilbilgisi özellikleri verilmiştir.
Böylece okura, okuduğu metnin üzerinde düşünmek için yararlı olacak bir yöntem verilmeye çalışılmıştır. Kitap, bir kılavuz olarak tasarlandığından, metin incelenmesinde ve eleştirisinde kullanılan ve her biri metnin bir başka özelliğini öne çıkaran özel eleştiri yöntemlerinin kullanılmasından özellikle kaçınılmıştır. Kitap, okuru eski yazınımızın yapıtlarına yönlendirme amacındadır; bunu başarabilirse, işlevini yerine getirmiş sayılacaktır.